شمیم معرفت پایگاه اطلاع رسانی حجه الاسلام و المسلمین عبدالعلی استیری
ماه ذی‌القعده برای خاندان پیامبر اعظم (صلی الله علیه و آله) و به‌ویژه حضرت رضا (علیه السلام)، پیام‌آور شادی و پایان یک انتظار عمیق و استثنایی است.
حضرت نجمه فرزندی غیر از امام رضا (علیه السلام) نداشت و مدت‌ها پس از حضرت رضا (علیه السلام)، صاحب فرزندی نشد؛ حضرت رضا (علیه السلام) در سال ۱۴۸ق. متولد شد، ولی حضرت معصومه (علیها السلام) در اول ماه ذی‌القعده سال ۱۷۳ق. یعنی با ۲۵ سال فاصله. دخت موسی بن جعفر ( علیه السلام) متولد شد تا در ردیف نشانه‌ها و الگوهای مثال زدنی برای دختران قرار گیرد. این نوشتار بر آن است تا زوایایی از زندگی کریمه اهل (بیت علیها السلام) را به تصویر بکشد.
تجلی عصمت، مثل یاس
یکی از سنت‌های الهی در آفرینش، اتمام حجت است تا راه بهانه‌جویی را بر کاهلان و غافلان مسدود سازد، همان‌گونه که درباره ارسال انبیای الهی می‌فرماید: رُسُلاً مُبَشِّرینَ وَ مُنْذِرینَ لِئَلاَّ یَکُونَ لِلنَّاسِ عَلَی اللهِ حُجَّهٌ بَعْدَ الرُّسُلِ ؛ پیامبرانی که بشارتگر و هشداردهنده بودند تا برای مردم، پس از [فرستادن] پیامبران، در مقابل خدا [بهانه و] حجتی نباشد، و خدا توانا و حکیم است.
بی‌گمان، از مهم‌ترین راهکارهای تحقق این مسئله، ارائه الگوها و نمونه‌هایی از افراد برگزیده و مورد تأیید الهی است که راه و رسم زندگی به سبک ایمانی و اسلامی را به پیروان می‌آموزند تا کسانی که خواهان پایبندی به آموزه‌های الهی هستند، با اقتدای به آنان، قدم در همان مسیر بگذارند.
با توجه به عنایت ویژه الهی نسبت به دختران و زنان، افزون بر الگوهای عمومی، نمونه‌هایی از جنس خودشان برای آنان انتخاب شده است که از بارزترین آنها می‌توان به حضرت فاطمه زهرا، حضرت زینب و حضرت معصومه (سلام الله علیهم) اشاره کرد. بانوانی ممتاز و پاک از خاندان برگزیده خاتم پیامبران که در سیره و سلوک الهی و معنوی، شباهت‌هایی بسیاری دارند، به گونه‌ای که حضرت معصومه (سلام الله علیها) را فاطمه ثانی نامیده‌اند.
به عنوان نمونه، برای حضرت معصومه (سلام الله علیها) شباهت‌هایی با مادرشان حضرت فاطمه زهرا (سلام الله علیها) برشمرده‌اند که از جمله آنها می‌توان به داشتن و گستردگی مقام شفاعت، داشتن «زیارت‌نامه مأثوره» و مختص از زبان امام هشتم (علیه السلام) و محبوب پدر بودن و نقل جمله «فَداها اَبْوها؛ پدرش به فدایش باد!» از سوی پیامبر و امام کاظم (علیهما السلام) برای دختران آسمانی و الهی خود که نشاندهنده مقام و برتری ایشان نزد برگزیدگان الهی و توجه ویژه معصوم (علیه السلام) به دختران است.
بر این اساس می‌توان ادعا کرد سفارش‌هایی که در پیروی از حضرت زهرا (سلام الله علیها) بیان شده است، بر حضرت معصومه (سلام الله علیها) نیز قابلیت تطبیق و هماهنگی دارد. چه بسا به سبب همین شباهت‌ها، مقام و منزلت‌ها است که زیارت ایشان، معادل زیارت حضرت زهرا (سلام الله علیها) دانسته شده است.
علامه سیدمحمود مرعشی (ره) که در نجف اشرف زندگی می‌کرد، اصرار داشت که محل قبر شریف حضرت صدیقه طاهره (سلام الله علیها) را به دست آورد. برای این مقصود، ختم مجربی انتخاب کرده، چهل شب به آن مداومت کرد تا شاید خداوند به طریقی او را از محل قبر شریف حضرت زهرا (سلام الله علیها) آگاه فرماید. شب چهلم بعد از انجام ختم و توسل فراوان، استراحت کرده، در عالم رؤیا به محضر مقدس امام معصوم (علیه السلام) مشرّف شد.
امام به او فرمود: «عَلَیکَ بِکَرِیمَهِ اَهْلِ الْبَیتِ؛ به دامن کریمه اهل‌بیت چنگ بزن». ایشان به تصور اینکه منظور امام (علیه السلام) از «کریمه اهل‌بیت» حضرت زهرا (سلام الله علیها) است، عرضه داشت: بلی! قربانت گردم من نیز این ختم را برای همین گرفتم که محل قبر شریف آن حضرت را به صورت دقیق‌تر بدانم و به زیارتش مشرّف شوم. امام (علیه السلام) فرمودند: «منظور من قبر شریف حضرت معصومه در قم است». سپس فرمود: «به خاطر مصالحی، خداوند اراده کرده قبر حضرت زهرا (علیها السلام) برای همیشه برای همگان مخفی باشد، ازاین¬رو قبر حضرت معصومه (علیها السلام) را تجلی‌گاه قبر شریف حضرت زهرا (علیها السلام) قرار داده است. اگر قرار بود قبر حضرت آشکار باشد، همان شکوه و عظمت مرقد حضرت زهرا (علیها السلام) را خداوند برای قبر حضرت معصومه (علیها السلام) قرار داده است».
مرحوم آیت الله سیدمحمود مرعشی بعد از این خواب، فرزند خود، سید شهاب‌الدین را راهی قم کردند تا به حرمی برسد که خداوند آن را هم¬تراز قبر بی‌بی دو عالم، فاطمه زهرا (علیها السلام) می‌داند.
منزلتهای معنوی، فضائل آسمانی
در تاریخچه زندگانی فرزندان و نواده‌های امامان معصوم شیعه، کمتر امام زاده‌ای به اندازه حضرت معصومه (علیها السلام) مورد توجه و سفارش امامان معصوم (علیهم السلام) قرار گرفته است. به گونه‌ای که درباره عظمت و مقامات فاطمه معصومه (علیها السلام) چندین روایت وارد شده است که نشان از اوج عظمت و فضیلت آن حضرت دارد. در این مجال به برخی از این مقامات معنوی و ساحت‌های الگویی حضرت اشاره می‌کنیم؛ مقام‌ها و منزلت‌هایی که بسیاری از آنها برای دختران و بانوان قابل دسترسی است و آنان می‌توانند با الگوپذیری از این بانو، سبک زندگی خود را بنیان نهند و رفتار و گفتار خود را منطبق بر آموزه‌های الهی سامان دهند.
الف. دختری از جنس دانش و معرفت
محل رشد حضرت معصومه (علیها السلام)، خاندانی بود که دریای دانش و معرفت شمرده می‌شد. حضور در کنار پدری چون امام موسی بن جعفر (علیهما السلام) و برادری مانند امام رضا (علیه السلام) سبب شد فاطمه معصومه در کوتاه‌ترین مدت ممکن، مسیر رشد را بپیماید و بتواند پرسش‌های فقهی و دینی شیعیان را پاسخ دهد.
گروهی از شیعیان وارد مدینه شدند تا پرسش‌های خود را از امام کاظم (علیه السلام) بپرسند. ولی به زودی دریافتند امام در مسافرت است. بنابراین، در اندوه فرو رفتند و ناگزیر آماده بازگشت شدند. در این لحظه، دختری خردسال سکوت سنگین کاروانیان را درهم شکست؛ پرسش‌ها را گرفت، پاسخ همه را به دقت نوشت و به آنان باز گرداند. کاروانیان شگفت زده به پاسخ‌ها نگریستند و راه دیار خویش پیش گرفتند. در مسیر راه به امام کاظم (علیه السلام) برخورد نمودند و ماجرا را به عرض آن حضرت رساندند. امام کاظم (علیه السلام) آن نوشته را از آنها طلبید و مطالعه کرد، پاسخ‌های حضرت معصومه(علیه السلام) را درست یافت، امام لبخندی زدند و سه بار فرمودند: فَدَاها أبوها ؛ پدرش به فدایش باد.
با اینکه حضرت معصومه (علیه السلام) در آن هنگام خردسال بود، این ماجرای جالب، ما را به عظمت ویژه حضرت معصومه(علیه السلام) از نظر علم و معرفت آشنا می‌کند. ضمن آنکه این سیره، خود تأکید و تأییدی است بر ضرورت علم‌آموزی دختران و زنان و لزوم اهتمام والدین برای تربیت دینی فرزندان و آموزش مبانی دینی به آنها.
ب. عفیفه و معصومه
یکی از لقب‌های مشهور و معروف حضرت فاطمه، معصومه است. در این باره امام رضا (علیه السلام) فرمودند: مَنْ زارَ المَعْصُومَهَ بِقُمْ کَمَنْ زارَنی ؛ هر کس معصومه را در قم زیارت کند، مثل کسی است که مرا زیارت کرده است.
امام رضا (علیه السلام) در این روایت، دو مطلب را بیان فرمود: اول اینکه آن حضرت را به لقب معصومه نامید، دوم اینکه زیارتش را هم‌سنگ زیارت خودش؛ یعنی، امام معصوم قرار داد و از آنجایی که هیچ‌گاه امام (علیه السلام) در سخنانش به گزافه‌گویی و غلو نمی‌پردازد، این سخن گهربارش بر عصمت حضرت معصومه (علیها السلام) دلالت دارد.
تردیدی نیست که عصمت نیز مانند کمالات دیگر انسانی، دارای مراتب و درجاتی است که عالی‌ترین درجه آن را پیامبر (صلی الله علیه و آله) و فاطمه زهرا (علیها السلام) و دوازده جانشین پیامبر (علیهم السلام) دارا هستند.
به عبارت دیگر، مرتبه والای عصمت فقط برای معصومان است و آنان از گناهان عمدی و سهوی پیراسته‌اند؛ اما اولیای خدا مانند حضرت زینب (علیها السلام) و حضرت فاطمه معصومه (علیها السلام) از مراتب پایین‌تر آن بهره می‌برند. ضمن آنکه دیگران نیز قابلیت کسب درجاتی از این عصمت را خواهند داشت.
بر این باور، هر انسان عفیف و پاکدامنی، استعداد و امکان قرار گرفتن در زمره برگزیدگان و خوبان الهی و کسب درجاتی از عصمت و طهارت را دارد؛ به گونه‌ای که لیاقت حضور در ردیف فرشتگان درگاه الهی را داراست. این ویژگی در دختران و بانوان، ظهور و بروز بیشتری دارد و آنان به واسطه پاکی قلب، با کنار زدن غرایز خاکی که در آنها نهاده شده است، در پرتو عمل به واجبات و ترک گناهان، حفظ حجاب ظاهر و باطن، پرهیز از فریفته شدن با وسوسه‌های شیاطین انس و جن و دوری از غفلت و لغویات مجازی و حقیقی، در معرض فرشته شدن قرار گرفته، با زدودن غبارهای آلودگی و معصیت، برتر از فرشتگان می‌گردند؛ همان‌گونه که امیرمؤمنان (علیه السلام) فرمود: لَکادَ الْعَفِیفُ أنْ یَکُونَ مَلَکاً مِنَ الْمَلائِکَهِ ؛ چه بسا که انسان پاکدامن و عفیف در شمار فرشتگان الهی باشد.
بنابراین بر دختران و بانوان است که این گوهر خدادادی عفت و عصمت را به جان خریدار باشند و از حراج حجب و حیا و عفت و طهارت خود در شبکه‌های اجتماعی و نیز کوچه پس کوچه‌های مجازی و حقیقی به شدت بپرهیزند و همانند مادرشان فاطمه (سلام الله علیها)، از نابیناهای مجازی و گرگ‌های پراحساس مخفی و به ظاهر کور، دوری کنند و به بهانه‌هایی همانند دوستی، شوهریابی و پاکی دل، از عفت و عصمت دخترانه خود فاصله نگیرند و همانند معصومه (سلام الله علیها)، معصوم و طاهر باقی بمانند.
ج. حافظ کرامت و شوکت دخترانه
یکی از شاخصه‌های زندگی معصومین و ذریه ایشان (علیهم السلام) حفظ کرامت و شأن قرآنی انسان مؤمن در پرتو رعایت حریم‌ها و آموزه‌های الهی است. این کرامت و بزرگواری در دختران و بانوان این خاندان نیز جلوه‌هایی زیبا و پرمعنی ایجاد کرده که دفاع همه‌جانبه از عفت در سیره فاطمی و حتی پس از مرگ با انتخاب تابوت مخصوص نیز آزادگی، حفظ حجاب و شرافت در صحنه‌هایی هم‌چون عاشورا و اسارت‌های پس از آن و نیز زندگی حضرت معصومه (سلام الله علیها) متبلور شده است.
روشن است که فقط کسانی واجد مقام کرامت خواهند شد که کرامت ذاتی و الهی خویش را متجلی سازند و مطیع محض فرامین الهی باشند. بی‌گمان حضرت معصومه (سلام الله علیها)، یکی از این افراد اهل کرامت و بزرگوار بودند که با توجه به شأن و منزلت ذاتی و کرامت و جایگاه ویژه خویش، کریمانه زندگی کردند و لایق دریافت مدال «کریمه اهل‌بیت» از سوی امام معصوم (علیه السلام) شدند.
دختران معصومه ایران زمین نیز، باید کرامت و عزت خویش را با رعایت حریم محرم و نامحرم و دوری از جایگاه‌های آلوده و پرخطر مجازی و حقیقی حفظ کنند و در مقابل نامحرمان، با کرامت و شوکت مواجه شوند و زمینه و فرصت بروز خیال‌های شیطانی و طمع‌ورزی‌های شهوت‌آلود را از مخیله نامحرمان بزدایند.
د. مدافع ولایت؛ انقلابی و ولایی
یک سال از هجرت اجباری امام رضا (علیه السلام) به ایران گذشته بود و حضرت معصومه (علیها السلام) که همانند زینب کبری (سلام الله علیها) بی‌تاب برادر بود، در سال ۲۰۱ق. به‌شوق دیدار برادرش حضرت رضا (علیه السلام)، عازم خراسان گردید؛ سفری که علاوه ¬بر نشان عشق و محبت، هجرتی با رنگ و بوی حمایت از ولایت امام علی بن موسی الرضا (علیه السلام) و تقویت مسئله رهبری بود.
به ویژه آنکه حضرت معصومه (سلام الله علیها) همانند حضرت زهرا (سلام الله علیها)، همواره در ترویج و تبیین ولایت و بایستگی پیروی عملی از ولایت، ترغیب می‌نمودند. آن حضرت، در ایام زندانی بودن امام کاظم (علیه السلام) و در روزگار مسافرت امام رضا (علیه السلام)، در دفاع از حریم ولایت و پاسداری از خط امامت، آنچنان نقش مؤثری ایفا کرد که به «شفیعه روز محشر» و «کریمه اهل‌بیت پیامبر» معروف شد. جالب آنکه احادیث نقل‌شده از ایشان نیز، رنگ و بوی ولایی دارد. برای مثال، در روایتی حضرت معصومه (سلام الله علیها) با یادآوری سخن حضرت زهرا (سلام الله علیها) درباره ولایت، می¬فرمایند:
آیا سخن رسول خدا در روز غدیر را فراموش کردید که فرمود: هر که من مولای اویم علی نیز مولای اوست و [آیا فراموش کردیدکه] فرمود جایگاه تو [ای علی] در برابر من، مانند [جایگاه] هارون [در برابر] موسی است.
بر این باور، دختران مؤمنه و انقلابی می‌توانند با پیروی از سیره و سبک زندگی حضرت معصومه(سلام الله علیها)، گام‌هایی محکم و استوار در دفاع از ولایت و رهبری بردارند؛ همان‌گونه که آن حضرت برای دفاع از ولایت، رنج سفر و بیماری به جان خریدند و در صحنه‌های اجتماعی و ولایی، حضوری فعال و پویا داشتند، دختران امروز نیز می‌توانند با حضور در امور اجتماعی و سیاسی و نیز ترویج مبانی ولایی و انقلابی‌گری در فضاهای مجازی و حقیقی، نقش برجسته‌ای ایفا کنند.
هـ. فرصت پروانه شدن
یکی از نکات قابل تأمل درباره مقامات و منزلتهای حضرت معصومه (سلام الله علیها)، سفارش‌های فراوان برای زیارت ایشان و بیان آثار و دستاوردهای مبارک این زیارت است. از جمله امام صادق (علیه السلام) فرمودند: إنَّ زیارَتَها تَعْدِلُ الْجَنَّهَ ؛ زیارت ایشان، معادل و هموزن بهشت است.
به بیان ساده، همراهی و همگامی با حضرت معصومه (سلام الله علیها)، انسان را بهشتی می‌کند و لایق بهترین‌ها؛ زیرا رسیدن به قله رفیع کمالات معنوی و انسانی، بدون دوستی اولیای الهی. ممکن نیست و پذیرش اعمال و زحمات انسان، در گرو محبت و ولایت اهل‌بیت (علیهم السلام) می‌باشد و زیارت، جلوه‌ای زیبا از این حقیقت است؛ البته زیارتی که تحول‌آفرین و همراه با عشق و معرفت باشد و یاریگر انسان در مسیر بندگی، کسب معنویات و الگوگیری از خوبان برای اجرای سبک زندگی آنان.
چه زیبا است که پس از زیارت، انسان در خود این تحول و دگرگونی معنوی جدید را بیابد و شوق و رغبت نسبت به ترک گناه و انجام دستورهای خداوند، در وجودش زبانه کشد که این خود نشانه و علامتی است از توجه صاحب مزار به زائر، برای یک زیستن جدید و خداپسند تا پیمان ناگسستنی و چه زیباتر اگر دختری با آن حضرت پیمان ببندد تا زیستن فاطمی و معصومانه را آغاز کند و این زیارت نقطه‌ای برای آغاز یک زندگی جدید و زمینه‌ای برای رهایی از پیله‌های دنیا و پروانه شدن است تا همواره با دل و جان، در گرد شمع مزار حضرتش طواف نماید.
دختران معصومه
حضرت معصومه (سلام الله علیها) الگویی ویژه و ممتاز برای دختران و بانوان است. دختری که اهل علم و معرفت همراه با رعایت حجاب و عفت، برخوردار از عصمت و طهارت و حفظ کرامت و شأن خویش باشد، بنده‌ای از بندگان برگزیده الهی خواهد بود و معصومه (سلام الله علیها) چنین بود. هر دختر و بانویی نیز می‌تواند با تمسک به سیره و سبک زندگی ایشان و تأسی به رفتار و گفتار فاطمه ثانی، سعادت دنیا و آخرت، همراه با رضایت الهی را تحفه زندگی خویش قرار دهد و مرضیّ ولیّ زمان و امام عصر (علیه السلام) گردد.
*برگرفته ازسایت حرم حضرت معصومه (س)
{پایان}
